Bütşünaslığın 7 qızıl qaydası

Bütşünaslığın 7 qızıl qaydası

                                            Büt düzəldənlər üçün

1.Canll insandan büt düzəltmə, onun hərəkət azadlığını məhdudlaşdırmış olarsan.

2. Ölmüş adamdan büt düzəltmə. Onun təhlil edilib və düzgün qiymətləndirilib tarixdə gerçək yerini almaq hüququnu pozmuş olarsan.

3. Ümumiyyətlə büt düzəltmə. Səndən əvvəl düzəldilmiş yüzlərlə büt bəşəriyyətə yetər də, artıq da qalar.

Büt sındıranlar üçün

 

4. Bütü sındırırkən ətraf mühitə zərər vermə.

5. Bütün yaşı 100-dən çoxdursa, tələsmə. Fikirləş, indiyə qədər sındırmayıblarsa, bəlkə o nəyəsə lazımdır.

6. Bütün yaşı 1000-dən çoxdursa, sındırma. O, artıq tarixi mədəniyyət abidəsidir.

7. Bütü sındırdınsa, keç get, yoluna davam et. Sınmış bütün ətrafında qalıb ibtidai insan kimi rəqs etməyə başlasan özün inkişafdan qalarsan.

Gələcəyə gənclərlə birlikdə və gənclər üçün baxış

Milli Strateji Düçüncə Mərkəzinin rəhbəri İsa Qəmbərin

“N!DA” Vətəndaş Hərəkatının

14 fevral 2016-ci il tarixli tədbirində çıxışı

Hörmətli xanımlar və bəylər!

Əziz qonaqlar!

Hamınızı salamlayıram!

Kameraman dostlarımız bir az kənarlardan işləsəydilər, çıxış edənlərlə qulaq asanlar  göz təması əldə edərdilər.

Mən hər şeydən əvvəl “N!DA” təşkilatına bu tədbiri təşkil etdiklərinə görə və bizi də dəvət etdiklərinə görə təşəkkür etmək istəyirəm. “N!DA”, doğrudan da, ölkədə bir çox təşəbbüslər irəli sürən, cəmiyyətdə fəallığı təmin edən qurumlardan biridir. Xatırlayıram ki, “N!DA”nın bir illik yubileyi olanda - 2012-ci ilin fevralında, elə söz vaxtına çəkər, onlara təbrik məktubunda mən qeyd etmişdim ki, siz gücləndikcə sizə təzyiqlər artacaq və əgər təzyiqlərə davam gətirsəniz daha da güclənəcəksiniz. Görünür ki, hərdənbir siyasətçilərin də sözü düz çıxır. Doğurdan da, elə də oldu. “N!DA” gücləndikcə onlara qarşı təzyiqlər artdı və xoşbəxtlikdən “N!DA”çılar o təzyiqlərə dirənə bildilər. Həm zindanda olan gənc dostlarımız, həm də azadlıqda qalan gənc dostlarımız mətanət göstərərək, birlik göstərərək, cəsarət göstərərək, fədakarlıq göstərərək fəaliyyətlərini davam etdirdilər və daha da güclənmiş çıxdılar bu mərhələdən. Bu baxımdan, “N!DA”nın təşəbbüslərini mən çox yüksək qiymətləndirirəm.

Bu gün də ölkədəki bönran davam edən, dərinləşən bir mərhələdə gələcəyə bir baxış salmaq zəruridir. Siyasi qüvvələr, araşdırma mərkəzləri, hərəkatlar hansı islahatların həyata keçirilməsini nəzərdə tutur? Ümumiyyətlə, Azərbaycanın gələcəyinə baxışımız nədən ibarətdir? Bu müzakirələrin keçirilməsi çox düzgün oldu. Təkliflər verilməlidir, konsepsiyalar irəli sürülməlidir, ideyalar səslənməlidir. Bir tərəfdən ona görə ki, hakimiyyətin bir məşhur demoqogiyası var, guya müxalifətin, demokratik düşərgənin heç bir təklifi yoxdur. Bu demoqigiyanın qarşısını almaq üçün ideyalar, təkliflər irəli sürülməlidir, bu müzakirələr olmalıdır. Digər tərəfdən, demokratik düşərgənin özünü ayaqda saxlamaq üçün, fəallığını təmin etmək üçün bu müzakirələrin keçirilməsi önəmlidir. Eyni zamanda, bu müzakirələr cəmiyyətə də təsirini göstərir, nə qədər çətin olsa da bu gün cəmiyyətə informasiyalar çatdırmaq. Cəmiyyətdə də  ölkədəki vəziyyət dəyərləndirilərkən, demokratik düşərgənin, müxalifətin ideyaları, təklifləri də nəzərdən keçirilir. İstənilən halda bu edilməlidir. Bəzən deyirlər ki, onsuz da heç bir təklifə, heç bir ideyaya hakimiyyət məhəl qoymur. Bu, hakimiyyətin problemidir. Hakimiyyət dinləsə də, dinləməsə də biz həqiqətləri deməkdə davam etməliyik.

Ümumiyyətlə, hakimiyyəti özbaşına qoymaq olmaz. Bu hakimiyyət nadan, proqramsız, səriştəsiz bir hakimiyyətdir, korrupsioner bir hakimiyyətdir və bu hakimiyyət hadisələrə düzgün qiymət vermək gücündə deyil. Xatırlayırsınız ki, neftin qiymətləri düşməyə başlayanda İlham Əliyev ilk çıxışlarının birində dedi ki, neftin qiymətinin düşməsini Azərbaycanda heç kəs hiss etmir və hiss etməyəcək. Bu günlərdə isə İlham Əliyevin Münhendə çıxış edərkən böhran vəziyyətini dəyərləndirdi və son sözü də ondan ibarət oldu ki, biz bu vəziyyətdən minimum itki ilə çıxmağı bacardıq. Yəni, artıq bu adam böhrandan çıxıb. Nə cür çıxıb, necə çıxıb, nə vaxt çıxıb, bu, özündən başqa heç kəsə bəlli deyil. Çox çevikliklə mərhələdən-mərhələyə adlayırlar. Bir neçə il bundan əvvəl ekspertlər, iqtisadçılar, siyasi xadimlər deyəndə ki, hər şeyi neftin üzərində qurmaq olmaz, neft bitəcək, neftsiz iqtisadiyyat formalaşdırılmalıdır, azadlıqlar olmalıdır, az qala həmin şəxsləri dövlətə xəyanətdə, millətə xəyanətdə ittiham edirdilər. İndi İlham Əliyev çıxıb ekrana və deyir ki, neft erası bitib, nefti unudun və artıq İlham Əliyev üçün neft-post erası başlayıb. Düzdü, o, özü bunu 20 il sonraya planlaşdırırmış, amma hər halda indidən başlayıb. Ona görə də hakimiyyətə heç bir güvən yoxdur, hakimiyyətdən heç bir ciddi bir islahat, ciddi bir addım gözləmək olmaz. Bu hakimiyyətin islahatları nədən ibarət ola bilər? Yəni, bu hakimiyyət nazirlikləri, komitələri, müxtəlif idarələri düzgün işlətmək əvəzinə “ASAN” xidməti yaratdı. İndi son vaxtlar məhkəmələrin normal işləməsini təmin etmək əvəzinə, məhkəmələrin rüşvətsiz, sifarişsiz işləməsini təmin etmək əvəzinə Apellyasiya Şuraları yaradıb. Belə getsə bir azdan, bəlkə biz də təklif edək,  saxta, qeyri-legitim parlamentin yanında da bir “ASAN parlament” yaratsınlar, imkan versinlər ki, heç olmasa, o parlamentə ciddi mütəxəssislər, ölkənin taleyini təhlil etməyi bacaran, təkliflər verməyi bacaran şəxslər seçilsinlər və doğurdan da, ölkənin taleyini, vəziyyətini, gələcəyini müzakirə etsinlər. Yəqin axırda da İlham Əliyev yorulacaq işləməkdən, əlavə bir “ASAN prezident” postu da yaradacaq ki, işləməsin, elə sadəcə öz istirahətini və prestijli proyektlərdə iştirakını davam etdirsin, ölkəni isə “ASAN prezident” idarə etsin. Yəni, onların islahatı bu ola bilər, bundan başqa bir islahata qadir deyillər bunlar. Amma zarafat bir yana biz, təbii ki, mövqeyimizi  deməliyik, təkliflərimizi çatdırmalıyıq və təkliflərimiz  birlikdə müzakirə etməyi də bacarmalıyıq. Mənim üçün bu, o qədər də problem deyil. Çünki mən Müsavat xəttini təmsil edirəm. Yəni, həm Milli Strateji Düşüncə Mərkəzinin sədri kimi burda çıxış edirəm, həm də Müsavat Partiyası Məclisinin üzvüyəm. Eyni zamanda, açığı, mən həm də özümü “N!DA” təşkilatının üzvü hesab edirəm. Çünki hələ 2013-cü ildə “N!DA”nın rəhbərliyində ilk həbslər başlayanda, mən rəsmən “N!DA”ya üzv olmaq barədə müraciət etmişəm. Düzdü, “N!DA”çılar çox fikirləşiblər, hələ ki, bu müraciətə cavab verməyiblər, amma hər halda müraciət qüvvədədir.

Bu baxımdan, bizim üçün islahatlarımızı təqdim etmək, Azərbaycanın gələcəyini necə gördüyümüzü şərh etmək problem deyil. Çünki əslində Azərbaycanın gələcəyini Müsavat Partiyası və cümhuriyyətimizin, Müsavatımızın qurucusu Məhəmməd Əmin Rəsulzadə və onun silahdaşları 100 il əvvəl müəyyənləşdiriblər, yüz il əvvəl bu yolu göstəriblər və biz bu yolla gedirik. Bu yol “İnsanlara hürriyyət, millətlərə istiqlal!” yoludur. Bu yol insanlarımızın azad, bərabər, ləyaqətli,  şərəfli yaşamaq hüququdur. Bu, Müsavatın yüz illik bir yoludur. Bu, sadəcə sözlər deyil. Mütəxəssislər bilirlər, amma kim istəyirsə, gənclərimiz, maraqlananlar araşdırsınlar. Məsələn, sizə misal gətirirəm, Müsavat Partiyasının 1919-cu ildə hazırladığı təhsil proqramı var. Kim istəyir maraqlansın həmin təhsil proqramı ilə. Kiçik redaktələrlə həmin təhsil proqramı Azərbaycanın bugünkü təhsil qanunundan daha mütərəqqidir, daha demokratikdir və Azərbaycan xalqının inkişafı baxımından daha faydalı bir qanun layihəsidir. Müsavatın 18-20-ci illərdə keçirdiyi islahatlar da bəllidir. Və biz də 92-ci ildə Müsavatı bərpa edəndən sonra bu yolu davam etdirmişik. Bizim 97-ci ildə qəbul etdiyimiz proqram var. Düzdü, üstündən 20 ilə qədər zaman keçib və müəyyən şeyləri yeniləməliyik, təkmilləşdirməliyik. Amma bütövlükdə həmin proqram Azərbaycanın gələcəyini bizim necə gördüyümüzü açıqlayır. Bu proqram ili illik çox ciddi müzakirələrdən sonra qəbul olunub. O zaman biz qərara gəldik ki, Azərbaycanda görüləsi işlərlə bağlı, ölkəni necə görməyimizlə bağlı düşüncələrimizi, fikirlərimizi iki hissəyə bölməliyik. Bir hissə gələcək Azərbaycan adlandırıldı, orda Azərbaycanı gələcəkdə necə görmək istədiyimiz haqda fikirlərimizi qeyd etdik. Burada 1)Hüquqi, demokratik və inkişaf etmiş mülki cəmiyyət bölməsi var. 2)Azərbaycan dünya birliyində yeri, 3)İnsan haqlarının aliliyi, 4)Milli təsanüd, 5)Azərbaycan xalqının bütövlüyü, 6)Azərbaycanın istiqlal, azadlıq və rifahını təmin edəcək iqtisadiyyat və 7) Yüksək elm və mənəvi dəyərlərə malik sağlam genefond, ekologiya bölmələri var.  Eyni zamanda partiya proqramında başqa bir hissə də yazdıq və onu “Müsavat və Azərbaycanın keçid dövrü problemləri” adlandırdıq. Çünki biz o zaman hesab edirdik ki,  müəyyən bir keçid dövrü olmalıdır ki, o dövrdə Azərbaycanın mövcud problemləri həllini tapsın. Bu hissəyə 1)Azərbaycana Ermənistanın təcavüzünün nəticələrinin aradan qaldırılması, 2) Demokratik dövlət quruculuğu, 3) İnsan haqları, 4)mənəviyyat, 5) İqtisadi islahatlar, 6) Sosial qayğı, 7) Etnik siyasət, 8) Xarici siyasət, 9) Təhsil, elm və mədəniyyət  bölmələri daxildir.

Biz bu proqrama uyğun araşdırmalarımızı sonra da davam etdirdik. Xüsusən 90-cı illərin sonlarında və 2003-cü ilə qədərki dövrdə Müsavat Partiyasının komissiyaları bir çox konsepsiyalar, proqramlar və təkliflər paketi hazırladı. Bəziləriniz xatırlayırsınızsa, biz 2003-cü il Prezident seçkilərində hakimiyyətə və cəmiyyətə  bir daha təqdim etdik. Bu kitabda o təkliflərin, konsepsiyaların bir hissəsi toplanıb. Təbii ki, bu konsepsiyaların, layihələrin yenilənməyə ehtyacı var. Müasir problemlər, müasir tələbata uyğun dəqiqləşdirmələrə ehtiyac var, bütünlükdə bu yenə həmin dediyimiz Müsavat yolunun davamı idi. Bu xətt indi də davam edir.

İndiki mərhələdə də Müsavat Partiyası əlini cəmiyyətin nəbzində saxlayır. Bütün prosesləri, bütün problemləri dərindən araşdırır və öz mövqeyini cəmiyyətə çatdırır. Müsavat Partiyasının antiböhran təklifləri paketi də bir müddət əvvəl cəmiyyətə təqdim olundu. Eyni zamanda, biz də - Milli Strateji Düşüncə Mərkəzi olaraq ölkədəki vəziyyəti təhlil edərək Yol Xəritəsi hazırladıq. Yol Xəritəsini də “Böhrandan imkana” adlandırdıq. Hesab edirik ki, bizim gücümüz çatar ki, Azərbaycan xalqının potensialı çatar ki, ölkədəki böhranı imkana çevirək, elə addımlar ataq ki, Azərbaycan bu böhrandan zəifləmiş halda deyil, güclənmiş halda çıxsın. Bu təkliflərimizdi, qüvvədədir.

 Mən bu məqamları ona görə xatırlatdım ki, islahatlar haqqında saatlarla danışmaq olar və yuxarı-aşağı islahatlar haqqında çıxışlarda burada təmsil olunan və olunmayan bir çox təşkilatların baxışlarında köklü fərqlər yoxdur. Müəyyən məqamlarda fərqli məqamlar ola bilər, onlar da diskussiyalıq məqamlardır. Amma biz bütövlükdə Müsavat olaraq sağ mərkəzçi bir partiyayıq, liberal-demokrat yönümlü bir partiyayıq. Deməli, burdan da bizim Azərbaycanın gələcəyini nə cür görməyimiz aydındır. Biz Azərbaycanı azad, demokratik görmək istəyirik, iqtisadi və siyasi azadlıqların tam bərqərar olunması halında görmək istəyirik. Ölkədə hakimiyyət bölgüsünün tam şəkildə təmin olunmasını istəyirik. İcra hakimiyyəti, qanunverici hakimiyyət və məhkəmə hakimiyyəti. Hesab edirik ki, prezident sistemindən parlament sisteminə keçidə qədər islahatlar mümkündür, bunu etmək olar və lazımdır. Ən azı prezidentin səlahiyyətlərinin məhdudlaşdırılması və parlamentin səlahiyyətlərini genişləndirilməsi, hökumətin səlahiyyətlərinin genişləndirilməsi zəruridir. Biz Azərbaycanı çağdaş dünyanın bir hissəsi olaraq görürük. Azərbaycan, hesab edirik ki, Avroatlantik inteqrasiya xəttini inkişaf etdirməlidir, Avropa Birliyinin və NATO-nun üzvü olmalıdır, Ümumidünya Ticarət Təşkilatı ilə danışıqlar nəhayət ki, yekunlaşdırılmalı və həll olunmalıdır bu məsələ də. Təxmini baxışlarımız belədir.

Bizim gələcəyə baxışımızı ümumiləşdirsək, biz hesab edirik ki, Azərbaycanın gələcəyi insana hədəflənməlidir. Bir növ insan mərkəzli düşüncə sistemini qurmalıyıq. Hər şey insanın maraqlarına tabe etdirilməlidir. Heç kim də narahat olmasın ki, hər şey insanın maraqlarına tabe etdiriləndə bəs dövlət necə olsun, cəmiyyət necə olsun, ictimai maraqlar necə olsun? İnsanın maraqları təmin ediləndə, insanın azadlıqları təmin ediləndə qalan bütün məsələlər avtomatik həll olunur. Əgər bir insanın azad yaşamasını istəyiriksə, ölkədə bərabərhüquqlar təmin etməliyik. İnsanın azad yaşamasını istəyiriksə, siyasi azadlıqlar, iqtisadi azadlıqlar tam şəkildə bərqərar olmalıdır. İnsanın təhlükəsiz yaşamasını istəyiriksə, dövlətin müstəqilliyi təmin edilməlidir, ərazi bütövlüyü təmin edilməlidir, dövlətin güclü ordusu olmalıdır,. İnsanın firavan yaşamasını istəyiriksə, iqtisadi islahatlar həyata keçirilməlidir, iqtisadi azadlıqlar bərqərar olunmalıdır, korrupsiya, monopoliyalara son qoyulmalıdır. Yəni insanın maraqlarını əsas götürsək, bütün problemləri həll etmək nəinki mümkündür, hətta qaçılmazdır. Çünki insanın maraqları bütün bu məsələlərin hamısını labüd edir.

 Bizim islahatlarımız, fəaliyyətimiz əsas dörd istiqamətdə olmalıdır. Bunları sıralamaq bəlkə çətindir, amma hamısı eyni dərəcədə önəmlidir. Dörd istiqamət – təhsildir, elmdir, səhiyyədir və mədəniyyətdir.

Təhsil sistemi tamamilə dəyişdirilməlidir. Azərbaycanda gənclərin normal təhsil alması üçün, təhsil seçimi etməsi üçün bütün imkanlar yaradılmalıdır. Elə bir imkan yaradılmalıdır ki, gənc istər dövlət ali təhsil müəssisəsində təhsil alsın, tutaq ki, müəyyən şərtlər müqabilində təhsil alsın, sonra dövlətin müəyyən strukturlarında işləməyi boyuna götürsün. Özəl təhsil sistemində təhsil alması imkanı olmalıdır. Xaricin ən yaxşı universitetlərində təhsil almaq imkanı olmalıdır, bunu dövlət təmin etməlidir. Azərbaycan hakimiyyəti proqram qəbul etmişdi - 2007-2015-ci illərdə xaricdə təhsil proqramı. Həmin sistem üzrə, səhv etmirəmsə, 3200-ə yaxın tələbə xaricə təhsil almağa gedib. Dünya üzrə ən aşağı rəqəmlərdən biridir. İldə 400 nəfər rəqəmi də alınmır. Halbuki Demokratik Cümhuriyyət 1918-ci ildə ən ağır vəziyyətdə 100 tələbəni xaricdə ən yaxşı universitetlərdə təhsil almasını təmin etmişdi. Bizim komanda hələ hakimiyyətə gəlməmiş xaricə - Türkiyəyə təhsil üçün gənclərimizi göndərmişdi. Hakimiyyətə gəldikdən sonra isə Elçibəy komandası, Elçibəy hakimiyyəti 1000-ə qədər tələbənin Türkiyədə təhsil almasını təmin etmişdi, gələcəyi var idi onların. Bizim hakimiyyətlə bağlı danışanda hətta ən qatı tənqidçilərimiz belə test üsulunun tətbiqini qeyd edirlər. Amma test üsulunun tətbiqi bizim hakimiyyətin təhsil islahatlarının bir açar nöqtəsi idi, hədəf deyildi, vasitə idi. Biz test üsulunu tətbiq etməklə təhsil sistemini yeniləşdirmək, təhsil sistemini tamamilə müasir qaydada qurmaq, təhsil sistemini dünya standartlarına uyğunlaşdırmaq xəttini seçmişdik. O proqram yarımçıq qaldı və Əliyev rejimi dönəmində isə hamısı bərbad hala gətirilib.

Eyni zamanda elm sahəsinə ciddi dövlət yatırımı olmalıdır, gənclərin elmə marağı artırılmalıdır, gənclərin elm sahəsində uğur qazana bilməsi, normal yaşaya bilməsi təmin edilməlidir. Elmin müəyyən müasir istiqamətləri var. Bu saat, bilirsiniz, informasiya texnologiyalarıdır, bioloji texnologiyalarıdır, nano texnologiyalardır və digər istiqamətlərdir. Bunlardan ən azı birini seçib Azərbaycanda onu gücləndirmək lazımdır. Bəlkə də informasiya texnologiyaları ən uyğunu olar Azərbaycan üçün. Gənclərə o sahədə uğur qazanmaq, yaxşı yaşamaq imkanı yaradılmalıdır və onun hesabına Azərbaycan nüfuz qazanmalıdır, hörmət qazanmalıdır. Akademiya institutları universitetlərlə birləşdirilməlidir. Akademik araşdırmalarla universitetlərdəki təhsil, gur tələbə həyatı birləşdirilməlidir.

Səhiyyə sahəsində çox ciddi islahatlara ehtiyac var. Sözdə tibbi sığortanı həyata keçirirlər, amma ortada bir şey yoxdur. Hər bir vətəndaşın məcburi tibbi sığortası təmin edilməlidir ki, vətəndaşımız ən yüksək səviyyədə sağlamlığın qorunmasına təminat alsın. Bir problem yaranan kimi İrana, başqa yerlərə qaçmağa məcbur olmasın.

Və dördüncü istiqamət də dediyim kimi, mədəniyyət istiqamətidir. Mədəniyyət dedikdə ədəbiyyatdan tutmuş kinoya qədər bütün sahələri nəzərdə tuturam. Bu sahənin inkişafına yüksək şərait yaradılmalıdır. Hakimiyyət son günlərdə kinoya senzura yaratmağa başlayıb, deyəsən. Əksinə azadlıqlar verilməlidir. Bütün bu sahələrdə azadlıq, təşəbbüs həlledici amillər olmalıdır.

Bizim siyasətimizin mərkəzində gənclik dayanacaq. Bizim şüarımız çox yəqin ki, “Gənclərlə birlikdə gənclər üçün!” olacaq. Çünki bir cəmiyyətin, bir xalqın inkişafını istəyirsənsə, həlledici amil gənclərdir, gənclikdir. Gənclərə əsaslanmayan cəmiyyətin gələcəyi yoxdur.

Mən təhsil barədə dedim. Bütün sahələrdə gənclərə ciddi güzəştlər lazımdır. Elə etmək lazımdır ki, 17-18 yaşına çatan gənclər artıq azad şəkildə seçimlərini edə bilsinlər. Onlar evdə öz valideynləri ilə bir yerdə yaşayırlar, yoxsa ayrıca bir evə çıxmaq istəyirlər dostları ilə bir yerdə, ya da çoxlu universitet kampları yaradılmalıdır Qərbdə, Türkiyədə olduğu kimi, universitetlərdə, kamplarda gənclər rahat yaşaya bilməlidirlər. Evli ailələrə, gənc ailələrə mənzillər verilməlidir. Dövlətin  imkanlarından asılı olaraq ya kiçik, aşağı qiymətə aşağı faizli kreditlərlə, ya da ümumiyyətlə pulsuz mənzil proqramı olmalıdır. Bu kredit məsələsi pullu təhsil alanlara da aid edilməlidir. Uşağın anadan olmasından tutmuş gəncin yetişməsinə qədər bütün mərhələlərdə gəncin bütün problemləri həm dövlət tərəfindən həll olunmalıdır, həm də dövlətin verdiyi imkanlar hesabına həll olunmalıdır.

Yəqin vaxt məhduddur, mən öz 10 dəqiqəmi əsasən danışdım. Bəlkə də Cəmil müəllimin 10 dəqiqəsini üçümüz öz aramızda bölüşdürə bilərik. Deyiləsi məqamlar çoxdur. Yəqin sonra suallara cavab verəndə bir sıra məsələlərə qayıda biləcəyik. Bircə məqamı da qeyd etmək istəyirəm ki, bu da bir reallıqdır, kimin xoşuna gəlsə də, gəlməsə də. Mən Azərbaycanda o komandanın təmsilçisiyəm ki, o komandanın ölkədə islahatlar keçirmək təcrübəsi var. Ölkədə bizim komandadan başqa, Elçibəy komandasından başqa, mən yenə o komandanı Elçibəy komandası adlandırıram, heç bir siyasi qüvvənin islahatlar keçirmək təcrübəsi yoxdur. Gözəl ideyalar da ola bilər, gözəl təkliflər də ola bilər, ancaq bu təcrübə bizdədir. Biz o təcrübəyə malikik və bilirəm ki, 92-93-cü illər haqqında tənqidi qeydlər daha çox dəbdədir. Hakimiyyət o illərdən cin-şeytan iynədən qorxan kimi qorxur və elə bir mühit yaradır ki, mən başqa təşkilatları da günahlandırmıram. Başqa təşkilatlar da tez başlayırlar deməyə ki, bizim o dövrə dəxlimiz yoxdur, biz o dövrdə hakimiyyətdə olmamışıq və s. Hətta nəinki başqa təşkilatlar, o hakimiyyətdə təmsil olunanların bəziləri yaxalarını kənara çəkməyə çalışırlar. Ancaq mən o hakimiyyətin təmsilçisi kimi, rəsmən səmimi və arxayın şəkildə bildirirəm ki, 92-93-cü illər şərəfli Azərbaycan tarixinin ən şərəfli illərindən biridir, o, tarixdə belə də qalacaq. Necə ki, 20-30-cu illərdə 18-20-ci illər Müsavat hakimiyyətinə, Demokratik Cümhuriyyətə qarşı böhtanlar atılırdı, yalanlar söylənilirdi, bunlar xalqın nəzərində, tarixin gözündə həmin dövrün qiymətini dəyişə bilmədi, 92-93-cü illər də xalqın gözündə də, tarixdə də Azərbaycan tarixinin ən qiymətli səhifələrindən biri kimi, şərəfli səhifələrindən biri kimi qalacaq.

Mən bir daha “N!DA”ya tədbirə görə, sizə də iştirakınıza görə təşəkkür edirəm.

Diqqətinizə görə çox sağ olun.

The Road Map

From Crisis to Opportunity

Appeal of

The National Strategic Thought Center

The economic crisis is deepening in our country day by day. Continous drop of oil prices on the world market brought Azerbaijan, which has become a hostage of corruption, monopolism and bad governance, to a catastrophic situation. The authorities, which demonstrated its inability to prevent the crisis with its incomplete, controversial and cosmetic steps, confessed its powerlessness through attempts to take loans from the international financial centers. The January protests in the regions might have looked weak and scattered, but these demonstrations were the most homogenous, contionous and simultaneous mass actions with socio-economic demands in the history of the independent Azerbaijan. This clearly showed that, growth of the protests, transformation of socio-economic tension to socio-political tension is a matter of time.

Unlike the government, which continued its irresponsible behaviour during the crisis as well, the democratic community demonstrated very mature and responsible position. The opposition, which provided moral-political and informational support to spontaneous protests of the people, proved in practice that, it is not interested in this process leading to chaos. Along with that, the democratic forces showed ways of preventing the deepening of the crisis, protection of the people from the blows of the crisis, directing of the economic processes towards development to the society and the authorities. The package of suggestions of Musavat Party, suggestions, advice and ideas of the PPFA, REAL, other organizations and independent experts seem quite attractive, convincing and worth attention.

Along with this, the country and the main participants of the process are in the process of waiting. The people hope for solution of the problems in some way and wants to believe that, if the problems are not solved the protests will grow and become unbeatable and that the, government, which does not take the interests of the people into consideration and is unable to solve the problems, will be changed shortly. The ruling regime hopes for rise of oil prices and wants to believe that, it will be able to control the society and continue monopolising the authority with small concessions and large repressions until then. The democratic forces hope that, this controversial expectations will not lead to social explosion and chaos and wants to believe that, mass peaceful movement of people will lead to fundamental positive changes.

The NSTC considers that, all these expectations are hypothetical. In order to prevent negative probabilities and realize positive probabilities the democratic forces must demonstrate political will and unite the society around this will. Only under such circumstances the authorities will have to reckon with unified position of the people.

The NSTC presents the Road Map to the society. This road map can create an opportunity to protect people from the crisis, for businessmen to operate in free economic environment, for democratic forces to realise their potential, for the regime to pass the authority to the people peacefully and gradually. As a result Azerbaijan can enter the 100th year anniversary of our Republic in 2018 in a renewed way.  

The Road Map

From Crisis to Opportunity

1.    Immediate social measures:

Making of necessary decisions to support the people suffering from the crisis, particularly the low-income strata. Immediate steps to solve unemployment worsened as a result of devaluation, low wages, credit debts and other problems.

2.    Immediate economic measures:

Primary steps creating necessary conditions for eradication of corruption and monopolism, establishment of free economy, revival of small and middle business, development of agriculture, tourism and other non-oil spheres

3.    Immediate political measures:

Release of political prisoners, establishment of political freedoms, steps necessary for provision of conditions for normal work on non-governmental organizations and media, free and equal opportunity competition of political parties

4.    Principled messages made for the international community in the sphere of foreign policy:

Declaration of the course on establishment of main political and economic freedoms in Azerbaijan; declaration of steps for the Euroatlantic integration, applying for membership to the European Union and NATO, acceleration of accession talks with the World Trade Organization in line with the National Security Conception of Azerbaijan

5. Establishment of the Constitution Committee for preparation of the new draft Constitution (or additions and amendments to the Constitution) in February, 2016

6. Holding of a referendum for adoption of the new Constitution (or additions and amendments to the Constitution) in the spring of 2016

7.   Holding of the parliamentary elections in the second half of 2016

8.   Holding of the presidential elections in 2017

The document was adopted at the 29 January 2016 meeting of the NSTC.

Kəsilmiş və zədələnmiş video

Gənc dostlarımdan birinin göndərdiyi bu videoya baxdım və həmin günlər bir daha yada düşdü... 1990-cı ildə 21 yanvardan 22 yanvara keçən gecə parlament toplantısında bir neçə dəfə çıxış etmişdim. Məqsəd sadə idi: sessiyanın baş tutmasına və xalqın iradəsini əks etdirən ciddi qərarların qəbul edilməsinə nail olmaq.

Bu çıxışlardan birinin kəsilmiş və zədələnmiş videosunu diqqətinizə təqdim edirəm.

“Qanlı yanvar” günlərindən birində, 26 il əvvəl bu gün – 1990-cı il 21 yanvarda Azərbaycan Ali Sovetinin toplantısı başlandı və kvorum yığıldıqdan sonra rəsmi sessiya başladı. Parlamentin sessiyasının keçirilməsi ideyası AXC rəhbərliyinə aid idi. Əbülfəz Elçibəylə danışdıqdan sonra ağsaqqal deputatlardan Bəxtiyar Vahabzadə və İsmayıl Şıxlının razılığı ilə onların adından bütün deputatları Ali Sovetin fövqəladə sessiyasına dəvət etdik. Yerlərdə AXC rayon şöbələrinin rəhbərləri deputatları inandırdılar ki, mütləq iştirak etmək lazımdır. İnanmaq istəməyənləri maşına qoyub özləri Bakıya gətirirdilər.

Çox çətin vəziyyətdə  toplantı başlandı və gərgin müzakirələrlə davam etdi. Bakını yenidən işğal etmiş sovet silahlı qüvvələri parlament binasını da mühasirədə saxlayırdı. Saat 22-də isə komendant saatı başladı və bizim işimiz bir az asanlaşdı: artıq heç bir deputat binanı tərk edə bilməzdi. Həyəcan, qəzəb və qorxu içində olan deputatlar  emosional çıxışlar edirdi. Hakimiyyətə yaxın olanlar çalışırdılar ki, birincisi, sessiya baş tutmasın, ikincisi, baş tutarsa ümumi söhbətlərlə, dişsiz qərarlarla sessiyanı yola versinlər. 

Bir sıra səmimi mövqe tutan deputatların, ziyalıların dəstəyi və zalda olan fədakar cəbhə fəallarının dirənişi  ilə biz həmin şəraitdə mümkün maksimum nəticə əldə etdik. Sessiya baş tutdu və inqilabi qərarlar qəbul etdi: qəbul edilmiş qətnamədə 20 yanvar hadisələri (Bakıya ordu yeridilməsi və dinc əhalinin öldürülməsi) konstitusiyanın kobud şəkildə  pozulması və SSRİ rəhbərliyinin cinayəti kimi qiymətləndirildi. Ordunun Bakıdan çıxarılmayacağı və fövqəladə vəziyyətin ləğv edilməyəcəyi halda Azərbayan Respublikasının SSRİ-dən çıxma prosedurlarına başlayacağı bəyan edildi.

Qopanlar və rejimin sökülməsi

Ötən il hakimiyyət düşərgəsindən qopmalar başladı. İlk qaranquşlar diplomatlar oldular, daha sonra sənət və hüquq-mühafizə  sahələrindən tək-tək qopmalar oldu. Bir qeyd də yazmışdım ki, əgər 80-ci illərdə rejimdən ilk qopanlar xalqa yalan deməkdən bezən Az.TV əməkdaşları oldularsa, indiki mərhələdə dünyaya yalan deməkdən bezən XİN əməkdaşları qabağa düşdülər.

Bu il həm də getdikcə ağırlaşan sosial-iqtisadi və siyasi böhranın təsiri altında qopma prosesi davam edəcək, rejimə xidmət edən və ya dəstək verənlərin sırasından ayrılanların sayı həndəsi silsilə ilə artacaq. Bəziləri  xalqa “qarışaraq” bitərəfləşəcək, bəziləri birbaşa müxalifətə qoşulacaq, bəziləri isə müxalifəti bəyənməyib yeni təşkliat və ya hərəkat yaratmağa çalışacaqlar. Dediklərimin bütün əlamətləri artıq göz qabağındadır.  

Bu qaçılmaz proses cəmiyyətdə qüvvələr nisbətinin dəyişməsi baxımından çox önəmli oduğu üçün müəyyən mülahizələrimi yazmaq istədim.

Bütövlükdə cəmiyyət bu prosesi müsbət qiymətləndirir.  İstənilən sosioloq ve politoloqdan soruşsanız sizə ətraflı şəkildə izah edəcək  ki, avtoritar rejimlərin  çökməsi üçün ən vacib məqamlardan biri hakim elitanin parçalanmasi, ondan qopmalardir.

Demokratik düşərgədə isə fərqli yanaşmalar var. İfrat hesab etdiyim mövqelər də var. Bir qütbdə qopanları xüsusi təm-təraqla qarşılayan, onların hər sözünü, hər addımını bəyənməyə tələsən, onları nəyin bahasına olursa olsun özlərinə cəlb etməyə çalışanlar var. Məncə, onlar daha təmkinli davransalar yaxşı olar. Digər qütbdə isə qopanları da, onları tərifləyənləri də sərt tənqid edən, hətta təhqir edənlər də var. İkinci qütbdəkilər “batan gəmini birinci sıçovullar tərk edər” kimi təhqiramiz deyimlərdən də gen-bol istifadə edirlər.

Qeyd etdiyim kimi hər iki mövqeni ifrat hesab edirəm və məncə, qızıl ortanı tapmaq lazımdır. İlk növbədə təhqiramiz ifadələrə son qoymaq lazımdır. Elə o məhşur deyimə də bir az fərqli baxmaq olar. Mütərəqqi bəşəriyyətin əksəriyyəti kimi mənim də sıçovullardan zəhləm gedir, amma insaf naminə yada salaq ki, mütəxəssislər sıçovulu kifayət qədər ağıılı heyvan hesab edirlər. Yetim sıçovul nə gəminin kapitanı deyil, nə də batan gəmini xilas etmək imkanına malik deyil. Aydın məsələdir ki, gəmi batırsa, onlar qaçmağa cəhd edəcək.  Dənizçilər özləri bu deyimə daha praqmatik yanaşırlar, onlar hesab edir ki, sıçovulların gəmidən qaçmağa başlaması ön informasiyadır; qaçırlarsa , demək gəmi ya batır, ya da batmaq təhlükəsi qarşısındadır.  

Rejimə rəhbərlik etməyən, rejimin siyasətini dəyişmək gücündə olmayan şəxslər niyə rejim sahibləri ilə birgə və eyni səviyyədə məsuliyyət  daşımalıdrlar ki?!  Ağlı və vicdanı (ən azı ikisindən biri) olan insanlar Əliyev rejiminin xalqazidd  fəliyyətində iştirakdan və ya rejimə məddahlıqdan əl çəkib, xalqa tərəf gəlirlərsə, bu ilk növbədə rejimin çökməyə başlamasının əlamətidir. Rejimdən qopan vətəndaşlarımız təkcə özlərini xilas etmirlər, onlar həm də cəmiyyətə və rejimin özünə çox ciddi xəbərdarlıq mesajı vermiş olurlar. Cəmiyyət və hakimiyyət bu xəbərdarlıqdan ciddi də nəticələr çıxarmalıdır.   

Qopanlar özləri də daha məsuliyyətli davranmalıdırlar. Bismillah eləməmiş  xalqa və müxalifətə dərs verməyə tələsmək o qədər də müdrik mövqe deyil. Onlar öz yekəxana davranışları ilə ikinci qütbü böyütməkdən çəkinməlidirlər.  İllərlə, bəziləri onillərlə bu rejimə xidmət ediblərsə hər şeydən əvvəl  ən azı  xalqdan  bir üzrhaxlıq  diləməlidirlər.  Heç olmasa, o gənc müstəntiq kimi səhvlərini etiraf etməlidirlər. Xalqa qarışıb öz həyatlarını davam etdirmək istəyirlərsə, lap yaxşı. Amma demokratik düşərgəyə qatılıb ictimai-siyasi proseslərdə iştirak etmək fikrindədirlərsə,  sadəcə indiyə qədər müxaliəftin dedikərini təkrar eləmək kifayət deyil.  Onlar cəmiyyətə  əlavə  resurslar gətirməlidirlər.  

Həyəcanlanmayın, resurs dedikdə söhbət puldan getmir. Onlar önəmli informasiyalara malikdirlər, rejimin səhvlərini, zəif yerlərini daha yaxşı bilirlər. Onların hakimiyyət daxilində geniş əlaqələri var, bu əlaqələrdən istifadə edib, demokratik düşərgənin böyüməsinə,  qüvvələr nisbətinin dəyişməsinə öz töhfələrini verməlidirlər.

Hakimiyyətdəkilərə də sözüm var.    Məni  sadəlövhlükdə qınasanız da inanıram ki, rejim yuxarıdan aşaqı bütün məmurları, hətta ən kiçik vəzifələrdə olanları belə  özünün qara əməllərinə bulaşdırmağa çalışsa da , onların arasında bizim dəyərləri dərk edən, istiqlal və hürriyyətin  önəmini  bilən,  bu günə qədər aparılan siyasətin yanlış olduğunu, ölkəmizin və xalqımızın gələcəyinin demokratik inkişafa,  iqtisadi və siyasi azadlıqlara bağlı olduğunu anlayanlar var .   

Sözüm onlaradır:

Əgər rejimə təsir imkanınınz varsa, bu təsiri düzgün istiqamətdə göstərin. Əgər təsir imkanınız yoxdursa,  gec olmadan bu rejimdən aralanın! Xalqa qatılın, demokratik qüvvələrə qoşulun!  Bunu nə qədər tez etsəniz, nə qədər qətiyyətli və kütləvi  şəkildə etsəniz  ölkəmizdə müsbət dəyişikliklər bir o qədər sürətlə gedəcək, labüd demokratikləşmə prosesi bir o qədər dinc məcrada davam edəcək.

Düşünün!  

Resurslarınızı götürün, keçin xalqın tərəfinə!

 14 yanvar 2016

2015-ci ilin son qeydləri

1.     Təəccüblənmək haqqı

28 dekabrda əfv fərmanı imzalandı. 210 məhbus əfv edildi. Dünya Azərbaycanlıları Həmrəylik günü və Yeni il ərəfəsində 210 adam azadlığa çıxdı və ailələrinə qovuşdu. Onlara gözaydınlığı verirəm. Amma əfv olunanların siyahısında bir nəfər də olsun siyasi məhbus yoxdur. Bax bu çox təəccüblü oldu. Son vaxtlar dəb yaranıb, deyirlər ki, “təəccüblənmədim. Bu hakimiyyətin heç bir addımı məni təəccübləndirə bilməz.”  Siz bilərsiniz, amma mən təəccübləndim. Cəmi bir-iki adam tanıyıram ki, deyirdilər heç bir siyasi məhbus azad edilməyəcək.   Bəlkə onların təəccüblənməmək haqqı var. Lakin  cəmiyyətdə  azadlığa buraxılacaq siyasi məhbusların yalnız sayı ilə bağlı diskussiya gedirdi.  Məntiq bir yana qalsın, axı əksəriyyət əmin idi ki, siyasi məhbuslardan əfv edilən olacaq. Bir çox başqa məlumatdan əlavə siyasi məhbus Rəşad Həsənovun açıqlanmasından da təsdiq olunur ki, onların azadlığa buraxılmasına hazırlıq  gedirmiş, hətta bu hazırlıq tamamlanıbmış.  Demokratik ictimaiyyətin optimistləri deyirdilər ki, siyasi məhbusların əksəriyyəti azad ediləcək. Pessimistlər deyirdilər ki, həmişəki kimi yalnız bir neçə siyasi məhbus azad ediləcək.  Realistlər isə deyirdilər ki, bəli, həmişəki kimi yalnız bir neçə siyasi məhbus azad ediləcək, ancaq bununla heç nə dəyişməyəcək. Bu təəccüb məsələsində sözümün canı odur ki, rejimin məntiqsiz qərarlarından, addımlarından  təəccüblənmək haqqımızı özümüzdə saxlamalıyıq. Çünki biz təəccüblənməyəcəyiksə, cəmiyyət dünəndən təəccüblənməyəcək. Cəmiyyət təəccüblənməyəcəksə, demək hər şey normaldır. Nəinki siyasi məhbusların azad edilməməsi, elə insanların siyasi səbəblərdən həbs edilməsi də normal hal hesab ediləcək.

2.     Azərbaycan hakimiyyətini erməni lobbisi idarə edir?!

Qayıdaq məntiq məsələsinə. Bir çox siyasi məhbusun azad ediləcəyinə cəmiyyətin əminliyi həm də məntiqə əsaslanırdı. Söhbət yalnız ondan getmir ki, siyasi məhbusların böyük əksəriyyəti tam günahsızdır, özlərinin və fədakar vəkillərin savadlı fəaliyyəti ilə məhkəmələrdə ittihamnamələr  darmadağın edilib, bəzi məhbus QHT-çilər hətta əsassız vergi tələblərini də ödəyiblər, vətənə xəyanət və casusluq kimi ən absurd ittihamlar demək olar ki, geri çəkilib.  Məntiqə görə dərinləşən iqtisadi böhran şəraitində iqtidar cəmiyyət daxilində gərginliyin artmasında deyil, azalmasında maraqlı olmalıydı. Rejim arxayındır ki, demokratik qüvvələr ölkədaxili gərginlikdə maraqlı deyillər, üstəlik müstəsna olaraq dinc mübarizə metodlarından istifadə edirlər,  cəmiyyətdə isə xof mühiti davam edir. Amma axı cəmiyyətdə sosial problemlər artdıqca, protest elektoratının fəallaşması və cəmiyyətlə müxalifətin bütünləşməsi labüd olacaq. Deyək ki, rejim bu labüdlüyü dərk etmir, bəs gərginliyin beynəlxalq tərəfi? Bütün aparıcı beynəlxalq təşkilatlar, demokratik dövlətlər Azərbaycanda azadlıqların boğulmasından, insan haqlarının total şəkildə pozulmasından, seçkilərin saxtalaşdırılmasından, siyasi məhbus problemindən artıq narahatlıq mərhələsini keçib, narazılıq bildirməyə başlayıblar, sanksiyalar qapını döyür. Ola bilər ki, mahiyyət etibarı ilə xalqa zidd olan bu rejim bütövlükdə Azərbaycana yaranan təhlükələrdən, o cümlədən Qarabağ məsələsində mövqeyimizin ciddi şəklidə zəifləməsindən narahat deyil, axı öz maraqları da sərt və təsirli zərbələr alacaq. ABŞ və Avropa ölkələrinə vizadan məhrum olmaq, xaricdəki bank hesablarının bağlanması- bunlardamı nəzərə alınmır? Heç kəsə sirr deyil ki, rejim təmsilçilərinin, onların ailə üzvlərinin sərvət və mülkiyyətlərinin əsas hissəsi qərb ölkələrindədir, təhsil, səhiyyə, istirahət, alış-veriş, özünü göstərmək ehtiyacları---hamısı ordadır. Bunlarıdamı düşünmürlər?      Məhz bu amilləri nəzərə alan demokratik düşərgə siyasi məhbusların azad ediləcəyini kifayət qədər real sayırdı.

Hakim rejim isə ən yüksək vəzifəli şəxslərin dilindən əfv fərmanından həm əvvəl, həm də sonra açıq şəkildə dedilər ki, ABŞ Konqresinin sanksiya layihəsi və AŞPA-nın ölkəmizə araşdırma heyəti göndərmək qərarı Azərbaycana qarşı təxribatdır. Həm Milli Məclisin, həm prezident aparatının rəhbər təmsilçiləri dedilər ki, bu ABŞ-ın, Avropanın ümumi mövqeyi deyil, Azərbaycana düşmən olan, erməni lobbisinin təsiri altında olan ayrı-ayrı şəxslərin təxribatıdır. Bildirdilər ki, bu təşəbbüslər əks nəticə verəcək və sözlərinin üstündə durub heç bir siyasi məhbusu azad etmədilər.

Bu mövqe gerçəklikdən, məntiqdən tamamilə uzaqdır. Əvvəla, heç şübhəsiz, sanksiya və getdikcə artan digər təzyiq addımları avtoritar rejimlərin ölkədaxili və beynəlxaq norma və oyun qaydalarını kobud, davamlı və saymazyana şəkildə pozmasından bezən qərbin son illər qəbul etdiyi  ümumi, prinsipial və dönməz siyasi kursun təzahürləridir. Özü də ilk təzahürləridir, davamı olacaq. 

İkincisi, aydın məsələdir ki, qərbin  ümumi demokratik dəyərlərə bağlılığndan və ümumi geopolitik maraqlarından əlavə əlbəttə Azərbaycanı sevməyənlər də var, Əliyev rejimini növbəti səhvlərə yönəltmək və bundan ölkəmizə qarşı istifadə etmək istəyənlər də var, elə erməni lobbisi və onun müəyyən təsiri də var. Cənab rejim mənsubları, siz niyə öz bərbad, səriştəsiz, fürsətçi daxili və xarici siyasətinizlə bu dairələrə əsas və bəhanə verirsiniz ki, Azərbaycanımıza problemlər yaratsınlar? Bir tərəfdən deyirsiniz ki, bu dairələrin məqsədi dövlət başçısının siyasi məhbusları əfv etməsinin qarşısını almaqdır, siz isə müstəqil siyasət yeridirsiniz və bu qüvvələrin tələblərinə, hədələrinə tabe olmayacaqsınız, digər tərəfdən isə siyasi məhbusları əfv fərmanından çıxararaq əslində özünüz guya ifşa etdiyiniz təxribat planının icraçısına çevrilirsiniz. Deməli, sizi o “təxribatçılar” idarə edir? Üstəlik, deyirsiniz və israr edirsiniz ki, bu qüvvələr erməni lobbisinin təsiri altında hərəkət edir. Demək belə çıxır ki, siz özünüz də erməni lobbisinin istədiyi kimi hərəkət edirsiniz. Azərbaycan hakimiyyətini erməni lobbisi idarə edir?!

3.     Hakimiyyətin yanlış qərarlarının əsas səbəbi

Bunu da yeni ildə yazarıq:))